YETİM AYLIKLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 2025
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun sigortalının ölümü sonrası geride kalan eş, çocukları, anne ve babasının geçimlerini güvence altına almak için ölüm sigortası düzenlemesine yer vermiştir.
5510 sayılı Kanunun 54’üncü maddesine göre her ne kadar hem eşinden hem anne babasından ölüm aylığına hak kazananlara tercihine göre tek maaş bağlanacağı hükmü yer alsa da, kız çocukları açısından ölüm aylığına esas hak sahipliğinin ölümün gerçekleştiği tarihin mevzuatına göre birden fazla aylık bağlanabilmektedir. Ayrıca ölen sigortalının annesi, ölen çocuğundan ölüm aylığı alabilir.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği geçici 4.maddesi 5/12/2017 tarihinde yürürlüğe girinceye kadar kız çocuklarına eş, anne –baba üzerinden olmak üzere iki aylık bağlanması ilgili kanunlara bakılarak tespit edilirdi.
Buna göre 5510 Sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen sigortalıların hak sahiplerine gelir ve aylık bağlanmasında sigortalıya ilişkin koşulların tespiti ile aylığın hesaplanması paylaştırılmasında ölüm tarihi, hak sahiplerine ilişkin koşulların tespitinde ise hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihteki Kanun hükümleri uygulanır.
ÖLÜM AYLIĞI/GELİRİ KİMLER ALABİLİR?
Mevzuatımıza göre ölüm aylığı ve ölüm gelirinde hak sahibi sigortalının eşi, çocukları, anne ve babasıdır. Sigortalının vefatı ile prim günü yeterliyse ölüm aylığı, vefat iş kazası meslek hastalığı sonucu gerçekleşmişse bu durumda ek olarak ölüm geliri de bağlanır.
Dul Aylığı: Hak sahiplerinden eşe dul aylığı bağlanmasının iki şartı vardır. Bunlardan ilki vefat öncesi evlilik birliğinin bulunması ve sigortalının ölümü sonrası geride kalan eşin evlenmemesidir. Bu iki şart dışında başka bir şart bulunmamaktadır.
Geride kalan eşin çalışması, emekli olması veya gelir seviyesi dul aylığı almasına engel değildir. Geride kalan dul aylığı alacak eşin emekli olması alacağı dul aylığı oranını %75 ten %50 oranına düşürür başka da bir etkisi bulunmaz.
5510 Sayılı Kanuna göre dul eşin evlenmesi halinde dul aylığı kesilir. Yapılan yeni evliliğin boşanma ile son bulması halinde dul aylığı alınan ilk eşten yeniden dul aylığı bağlanır. Eşlerin emekli oldukları sigortalılık statüleri farklıysa örneğin biri SSK, diğer Bağ-Kur ise eşlerden biri 2008 öncesi vefat ettiyse iki eş den de dul aylığı bağlanır. Bu nedenle evlenirken eşlerin farklı Kurumlardan emekli olmasını da kriterleriniz arasına eklemenizi öneririm. Şaka bir yana üç ayrı eşten dul aylığı alan danışanım var.
Vefat eden eşlerden birden fazla dul aylık bağlanması 5510 Sayılı Kanun ile tek aylık olarak belirlense de eğer vefat eden eşlerden birinde ölüm geliri(iş kazası sonrası) diğer eş de ölüm aylığı varsa iki aylık da dul eşe bağlanır. Vefat tarihleri 2008 öncesi ise yine iki dul aylığı almak mümkündür.
Burada asıl önemli olan farklı sigorta kapsamında olması ve vefat tarihinin 2008 öncesi olması bu durumda birden fazla dul aylığı almak mümkündür.
Yetim Aylığı: Sigortalının bekar veya boşanmış, dul kalmış kız çocuğu da hak sahibidir.5510 Sayılı Kanun sonrası sigortalının geride kalan çocuklarına aylık bağlanabilmesi için çalışmamak, emekli aylığı/geliri almamak ilk şartlar arasında sayılabilir. Hak sahibi yetim kız çocukları evleninceye veya işe girinceye kadar yetim aylığı almaya devam ederken, erkek çocukları için eğitim devam ediyorsa 25 yaşına kadar yetim aylığı ödenebilmektedir. Malul erkek çocukları ve kız çocukları evli olsalar da yetim aylığı almaya devam ederler. Burada maluliyet oranı ve muhtaçlık gibi kriterlerinde uygun olması gerekir.
Ayrıca 506 Sayılı Kanuna göre Sosyal Sigorta, Emekli Sandıkları, Banka Sandıklarında veya Bağ-Kur kapsamına tabi bir işte çalışmayan buralardan gelir ve aylık almayan yetim kız çocukları hak sahibidir. Emekli Sandığından yetim aylığı alan kız çocuğunda ise devlet memuru olmamak yeterli görülmüştür.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından (30/3/2021 tarih 2016/2552 Esas, 2021/368 Karar) Ölüm sigortasından aylık bağlama koşulları değerlendirilirken temel kural olarak hakkı doğuran ölüm tarihi itibarıyla yürürlükte olan yasal düzenlemenin uygulanması gerektiğidir. Kanun koyucu tarafından daha sonra gerçekleştirilen lehe yasal değişikliklerden de hak sahiplerinin faydalandırılması gerektiği vurgulanmıştır. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 21/03/2012 tarihli ve 2012/21-21 E,2012/223 K. ile 25.04.2018 tarihli ve 2018/21-427 E., 2018/949 K.) sayılı Kararların da aynı görüş ve yaklaşım benimsenmiştir.
SOSYAL SİGORTALAR İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ
SGK, 5/12/2017 tarihinden önce ölen sigortalının kız çocuklarına ayık bağlanması için aranan şartları ölüm tarihinde yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre (SSİY, geçici m.4/I) belirlemiştir. Yargıtay’a göre, ölüm sigortasından aylık bağlama koşulları değerlendirilirken temel kural, hakkı doğuran ölüm tarihi itibarıyla yürürlükte olan yasal düzenlemenin uygulanması olmakla birlikte hak sahipleri Kanun koyucu tarafından daha sonra gerçekleştirilen lehe yasal değişikliklerden faydalandırılmaktadır.
5510 sayılı Kanunun 54’üncü maddesine göre, hem anneden hem de babadan ölüm aylığı almaya hak kazanan kız çocuklarına hem anneden hem babadan olmak üzere iki aylık bağlanacak ancak yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın ise yarısı ödenecektir.
Anne ya da babanın ölümü sonrası bağlanacak aylılardan bir tanesinin 5434 sayılı Kanun kapsamında olması (Emekli Sandığı/Eski Kamu görevlisi) halinde yetim kız çocuklarına her iki aylık tamdan ödenecektir.
Kız çocuğunun evlat edinilmiş olması hem biyolojik babası hem de evlat edinen babasının ölümü halinde iki aylık ile sınırlı olmak üzere biyolojik baba ve evlat edinen baba üzerinden iki aylığın da tam olarak ödenmesi gerekir. Bu durum anne için de aynı olacaktır.
Sigortalının anne ve babasının ikisinin de ölüm tarihleri 1/10/2008 tarihi öncesi ise ölüm tarihindeki son sigortalılık statülerine göre ilgili sosyal Güvenlik kanunlarının ölüm aylığı şartlarına göre değerlendirme yapılacaktır. Böylece yetim kız çocuklarına iki tam veya bir tam bir yarım veya bir tam aylık bağlanacaktır.
Ölümlerden birisinin 1/10/2008 tarihinden önce olması halinde 5510 sayılı Kanun ve diğer sosyal güvenlik kanunu kapsamında değerlendirme yapılacaktır. Yetim kız çocuğuna en azından bir tam aylık bağlanacaktır. Burada temel belirleyici olan sigortalının ölüm tarihi ile ölüm öncesi en son tabi olduğu sigorta statüsü ve sosyal sigorta kanunu olacaktır.
Anne/Baba Hak Sahipliği: Sigortalının annesinin hak sahipliğine ilişkin düzenlemeler 5510 sayılı Kanunun 34’üncü maddesinde düzenlenmiştir.5510 sayılı Kanun, ölen sigortalının annesine ölüm aylığı bağlanması için; Annenin diğer çocuklardan kazanılmış gelir ve aylıklar hariç dul, yetim, çalışmaya dayalı veya emeklilik aylığı gibi bir gelir elde etmemiş olmasıdır. Anneye, ölen çocuğundan dolayı aylık bağlanabilmesi için annenin hane içindeki kişi başına düşen gelirinin asgari ücretin altında olması da diğer bir şarttır.
Ölüm aylığına hak kazanma koşullarını belirleyen, unsur sigortalının öldüğü tarihte yürürlükte bulunan ve sigortalıya aylık bağlayacak olan sosyal sigorta kurumunun uygulama kanunudur. Bu nedenle sigortalının ölüm tarihinin 30.09.2008 tarihinden sonra olması ve son sigorta statüsünün 5510, 4/I-(a), 4/I-(b) veya 4/I-(b.4) kapsamında bulunması halinde hak sahipliğini 5510 sayılı Kanun belirleyecektir.
5434 sayılı Kanun kapsamında 10 yıldan fazla prim ödemesi bulunmakta iken ölen sigortalının babası 65 yaşından küçük ise babasına aylık bağlanamayacaktır. Baba sağ ve evlilik birlikteliği bulunuyorsa annesine de aylık bağlanamayacaktır.
Sigortalının ölümünün 6.8.2003 tarihinden önce olması halinde anne için ölüm aylığı şartları eski kanun hükümlerine, 6/8/2003-30/9/2008 tarihleri arasında olması halinde yeni kanun hükümlerine göre belirlenmektedir.
Sigortalının 6.8.2003-30.9.2008 tarihleri arasında ölmesi halinde, diğer hak sahiplerine bağlanacak aylıktan artan bir hisse bulunması koşuluyla sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi çalışmayan, 2022 sayılı Kanuna göre bağlanan engelli aylığı hariç olmak üzere buralardan her ne ad altında olursa olsun gelir veya aylık almayan anneye ölüm aylığı bağlanır.
5/12/2017 tarihinde Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği yayınlanmadan önce vefat eden sigortalı tarafından annenin geçiminin sağlandığı veya artan hisse bulunmadığı
gerekçesiyle ölüm aylığı bağlanmıyordu. Artık artan hisse veya geçimin vefat eden sigortalı tarafından sağlandığı konusunda bir bilgiye gerek duyulmadan anneye vefat eden çocuğunun aylığı üzerinden aylık bağlanıyor.
DUL KADINLARA ÖLEN EŞİNDEN VE ANNESİNDEN BABASINDAN İKİ AYLIK BAĞLANMASI
5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce (1/10/2008 ) SSK, Bağ- Kur ve Emekli Sandığı, Tarım SSK ve Tarım Bağ-Kur kanunlarıyla birlikte beş farklı sosyal güvenlik kanunu doğrultusunda, ölen sigortalıların geride kalan dul eş ve yetim kız çocuklarına ölüm aylığı bağlanıyordu.
Her bir sosyal güvenlik kanunu, diğerinden bağımsız hükümler içeriyordu. Bu nedenle eşi ve anne-babası öldüğü için dul ve yetim duruma düşen kız çocukları, ölenlerin farklı sigorta kanunları üzerinden aylık alıyor olması halinde, ayrı ayrı dul ve yetim aylığı, iki hatta üç aylık alıyorlardı. Halen bu şekilde 2008 öncesi aylık bağlanmış ve birden fazla aylık alan hak sahipleri bulunuyor.
506 sayılı kanunda evliliğin vefat ile son bulması halinde kocasından da aylık almaya hak kazanan kimseye bu aylıklardan fazla olanı ödenir ibaresine rağmen SGK, 6.8.2003 öncesinde ölen eşi ve anne-babası 506 sayılı Kanun kapsamında bulunan kadınlara da hem eşinden hem de anne-babasından olmak üzere iki aylık bağlamıştır. Yani anne baba eş hepsi SSK kapsamında olmasına rağmen birden fazla aylık bağlanmıştır.
506 sayılı Kanunun 68’inci maddesi 4958 sayılı Kanunun 06.08.2003 tarihi itibariyle yürürlüğe giren 35’inci maddesiyle değişikliğe uğramıştır. 506,m.68/VI numaralı bende “buralardan gelir veya aylık almaya” ibaresi eklenerek böylelikle “....aylık veya gelir almaya başlama” olgusu, hak sahibi kız çocuklarına bağlanan aylığın kesilme nedeni çok açık biçimde düzenlenmiştir. Bu düzenleme sonrası dul kadınlara hem ölen eşinden hem de ölen babasından 506 sayılı Kanun kapsamında iki aylık bağlanması uygulamasında değişiklikler olmuştur.
5386 sayılı Kanunun 2’inci maddesi ile 506, geçici 91’de bir düzenleme yapılmış ve 06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi kız çocuklarına bağlanan gelir ve aylıkların; bunların evlenmeleri, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmaları veya kendi çalışmalarından dolayı buralardan gelir veya aylık almaları halleri hariç olmak üzere geri alınmayacağı düzenlenmiştir.
Bu düzenleme gereği SGK, 6.8.2003 tarihinden itibaren ölen eşi ve ölen anne-babası 506 sayılı Kanun kapsamında bulunanlara iki aylık bağlanması uygulamasına son vermiş ancak 506, geçici m.91 hükmü gereği 6.8.2003 tari-46 506, geçici m.91/VIP’de 31.12.2007 tarihine kadar aylık almaya devam edecekleri düzenlenmiş bu tarih 5724 sayılı 2008 yılı Merkezi Bütçe Kanununun 28/9’uncu maddesi ile 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlük tarihi olarak değiştirilmiştir.
SGK, 6.8.2003 tarihinden itibaren ölen eşi ve ölen anne-babası 506 sayılı Kanun kapsamında bulunanlara iki aylık bağlanması uygulamasına son vermesi nedeniyle uygulama yargıya taşınmıştır. Yargıtay, ölüm tarihi 6.8.2003 tarihi öncesi olduğu için ölen eşinden 506 sayılı Kanun kapsamından ölüm aylığı bağlanan kadınlara 1.10.2008 tarihinden önce ölen anne-babanın ölümü nedeniyle iki aylık bağlanmasına hükmetmiştir. (Yargıtay 10. H.D., 28.11.2016, 2015/3573 E,16/14251 K.;06.03.2015, 2014/12992 E, 2015/4042 K.; YHGK, 21.03.2012, 2012/21-21E,/223 K.)
Hak sahibi olan eş ve sigortalı kızı sıfatı taşıyan kadınlara, sigortalı eşin ve sigortalı anne-babanın ölüm tarihleri 1.10.2008 öncesi ise ölenlerin sigortalılık statüsü farklı ise istisnalar hariç iki aylık bağlanmıştır. Yine ölümün birisi 1.10.2008 tarihi öncesi diğeri 1.10.2008 tarihi sonrası ise ölenlerin sigortalılık statüsü farklı olma şartıyla 5.12.2017 tarihine kadar iki aylık bağlanmıştır.
Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği geçici 4.madde de yer alan hükmün 5.12.2017 tarihinden geçerli olarak değiştirilmesi sonrası SGK, ölen eşinden ve ölen anne-babasından iki aylık bağlanmasına ilişkin uygulamasını değiştirmiştir. Anne-babanın her ikisinin ölümü veya en az birisinin vefatı 1/10/2008 tarihinden önce gerçekleştiği için ölüm aylığı bağlanmış ise bağlanan bu aylık hak sahipliğinin daha sonra kaybedilmesi nedeniyle durdurulmuş olsa bile sigortalılık statüsünün aynı olmaması şartıyla, 5510 sayılı Kanunun geçici 1.maddesi hükmü gereği iki aylık bağlanmaktadır.
Sonuç olarak; Sosyal Güvenlik Mevzuatına göre birden fazla aylık almak mümkündür. Türk toplumunun aile yapısı da dikkate alındığında vefat sonrası geride kalanları mağdur etmemek için hak sahiplerine bağlanan aylıkların yaşamlarını devam ettirebilecek düzeyde olması, eşitlik ilkesinin korunmasının öncelik olması gerekir. Müktesep hakların gözetilerek mağduriyetin önüne geçilmelidir.
Yetim ve dul aylıklarının vefat tarihine, hak sahipliğine göre yıllar içinde oluşan değişikliklerini tablolarla en basit haliyle ekte bulacaksınız. Bilgi paylaşıldıkça çoğalır.
Sağlıcakla Kalın
Dilek Ete
YETİM AYLIKLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 2025
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun sigortalının ölümü sonrası geride kalan eş, çocukları, anne ve babasının geçimlerini güvence altına almak için ölüm sigortası düzenlemesine yer vermiştir.
5510 sayılı Kanunun 54’üncü maddesine göre her ne kadar hem eşinden hem anne babasından ölüm aylığına hak kazananlara tercihine göre tek maaş bağlanacağı hükmü yer alsa da, kız çocukları açısından ölüm aylığına esas hak sahipliğinin ölümün gerçekleştiği tarihin mevzuatına göre birden fazla aylık bağlanabilmektedir. Ayrıca ölen sigortalının annesi, ölen çocuğundan ölüm aylığı alabilir.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği geçici 4.maddesi 5/12/2017 tarihinde yürürlüğe girinceye kadar kız çocuklarına eş, anne –baba üzerinden olmak üzere iki aylık bağlanması ilgili kanunlara bakılarak tespit edilirdi.
Buna göre 5510 Sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen sigortalıların hak sahiplerine gelir ve aylık bağlanmasında sigortalıya ilişkin koşulların tespiti ile aylığın hesaplanması paylaştırılmasında ölüm tarihi, hak sahiplerine ilişkin koşulların tespitinde ise hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihteki Kanun hükümleri uygulanır.
ÖLÜM AYLIĞI/GELİRİ KİMLER ALABİLİR?
Mevzuatımıza göre ölüm aylığı ve ölüm gelirinde hak sahibi sigortalının eşi, çocukları, anne ve babasıdır. Sigortalının vefatı ile prim günü yeterliyse ölüm aylığı, vefat iş kazası meslek hastalığı sonucu gerçekleşmişse bu durumda ek olarak ölüm geliri de bağlanır.
Dul Aylığı: Hak sahiplerinden eşe dul aylığı bağlanmasının iki şartı vardır. Bunlardan ilki vefat öncesi evlilik birliğinin bulunması ve sigortalının ölümü sonrası geride kalan eşin evlenmemesidir. Bu iki şart dışında başka bir şart bulunmamaktadır.
Geride kalan eşin çalışması, emekli olması veya gelir seviyesi dul aylığı almasına engel değildir. Geride kalan dul aylığı alacak eşin emekli olması alacağı dul aylığı oranını %75 ten %50 oranına düşürür başka da bir etkisi bulunmaz.
5510 Sayılı Kanuna göre dul eşin evlenmesi halinde dul aylığı kesilir. Yapılan yeni evliliğin boşanma ile son bulması halinde dul aylığı alınan ilk eşten yeniden dul aylığı bağlanır. Eşlerin emekli oldukları sigortalılık statüleri farklıysa örneğin biri SSK, diğer Bağ-Kur ise eşlerden biri 2008 öncesi vefat ettiyse iki eş den de dul aylığı bağlanır. Bu nedenle evlenirken eşlerin farklı Kurumlardan emekli olmasını da kriterleriniz arasına eklemenizi öneririm. Şaka bir yana üç ayrı eşten dul aylığı alan danışanım var.
Vefat eden eşlerden birden fazla dul aylık bağlanması 5510 Sayılı Kanun ile tek aylık olarak belirlense de eğer vefat eden eşlerden birinde ölüm geliri(iş kazası sonrası) diğer eş de ölüm aylığı varsa iki aylık da dul eşe bağlanır. Vefat tarihleri 2008 öncesi ise yine iki dul aylığı almak mümkündür.
Burada asıl önemli olan farklı sigorta kapsamında olması ve vefat tarihinin 2008 öncesi olması bu durumda birden fazla dul aylığı almak mümkündür.
Yetim Aylığı: Sigortalının bekar veya boşanmış, dul kalmış kız çocuğu da hak sahibidir.5510 Sayılı Kanun sonrası sigortalının geride kalan çocuklarına aylık bağlanabilmesi için çalışmamak, emekli aylığı/geliri almamak ilk şartlar arasında sayılabilir. Hak sahibi yetim kız çocukları evleninceye veya işe girinceye kadar yetim aylığı almaya devam ederken, erkek çocukları için eğitim devam ediyorsa 25 yaşına kadar yetim aylığı ödenebilmektedir. Malul erkek çocukları ve kız çocukları evli olsalar da yetim aylığı almaya devam ederler. Burada maluliyet oranı ve muhtaçlık gibi kriterlerinde uygun olması gerekir.
Ayrıca 506 Sayılı Kanuna göre Sosyal Sigorta, Emekli Sandıkları, Banka Sandıklarında veya Bağ-Kur kapsamına tabi bir işte çalışmayan buralardan gelir ve aylık almayan yetim kız çocukları hak sahibidir. Emekli Sandığından yetim aylığı alan kız çocuğunda ise devlet memuru olmamak yeterli görülmüştür.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından (30/3/2021 tarih 2016/2552 Esas, 2021/368 Karar) Ölüm sigortasından aylık bağlama koşulları değerlendirilirken temel kural olarak hakkı doğuran ölüm tarihi itibarıyla yürürlükte olan yasal düzenlemenin uygulanması gerektiğidir. Kanun koyucu tarafından daha sonra gerçekleştirilen lehe yasal değişikliklerden de hak sahiplerinin faydalandırılması gerektiği vurgulanmıştır. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 21/03/2012 tarihli ve 2012/21-21 E,2012/223 K. ile 25.04.2018 tarihli ve 2018/21-427 E., 2018/949 K.) sayılı Kararların da aynı görüş ve yaklaşım benimsenmiştir.
SOSYAL SİGORTALAR İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ
SGK, 5/12/2017 tarihinden önce ölen sigortalının kız çocuklarına ayık bağlanması için aranan şartları ölüm tarihinde yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre (SSİY, geçici m.4/I) belirlemiştir. Yargıtay’a göre, ölüm sigortasından aylık bağlama koşulları değerlendirilirken temel kural, hakkı doğuran ölüm tarihi itibarıyla yürürlükte olan yasal düzenlemenin uygulanması olmakla birlikte hak sahipleri Kanun koyucu tarafından daha sonra gerçekleştirilen lehe yasal değişikliklerden faydalandırılmaktadır.
5510 sayılı Kanunun 54’üncü maddesine göre, hem anneden hem de babadan ölüm aylığı almaya hak kazanan kız çocuklarına hem anneden hem babadan olmak üzere iki aylık bağlanacak ancak yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın ise yarısı ödenecektir.
Anne ya da babanın ölümü sonrası bağlanacak aylılardan bir tanesinin 5434 sayılı Kanun kapsamında olması (Emekli Sandığı/Eski Kamu görevlisi) halinde yetim kız çocuklarına her iki aylık tamdan ödenecektir.
Kız çocuğunun evlat edinilmiş olması hem biyolojik babası hem de evlat edinen babasının ölümü halinde iki aylık ile sınırlı olmak üzere biyolojik baba ve evlat edinen baba üzerinden iki aylığın da tam olarak ödenmesi gerekir. Bu durum anne için de aynı olacaktır.
Sigortalının anne ve babasının ikisinin de ölüm tarihleri 1/10/2008 tarihi öncesi ise ölüm tarihindeki son sigortalılık statülerine göre ilgili sosyal Güvenlik kanunlarının ölüm aylığı şartlarına göre değerlendirme yapılacaktır. Böylece yetim kız çocuklarına iki tam veya bir tam bir yarım veya bir tam aylık bağlanacaktır.
Ölümlerden birisinin 1/10/2008 tarihinden önce olması halinde 5510 sayılı Kanun ve diğer sosyal güvenlik kanunu kapsamında değerlendirme yapılacaktır. Yetim kız çocuğuna en azından bir tam aylık bağlanacaktır. Burada temel belirleyici olan sigortalının ölüm tarihi ile ölüm öncesi en son tabi olduğu sigorta statüsü ve sosyal sigorta kanunu olacaktır.
Anne/Baba Hak Sahipliği: Sigortalının annesinin hak sahipliğine ilişkin düzenlemeler 5510 sayılı Kanunun 34’üncü maddesinde düzenlenmiştir.5510 sayılı Kanun, ölen sigortalının annesine ölüm aylığı bağlanması için; Annenin diğer çocuklardan kazanılmış gelir ve aylıklar hariç dul, yetim, çalışmaya dayalı veya emeklilik aylığı gibi bir gelir elde etmemiş olmasıdır. Anneye, ölen çocuğundan dolayı aylık bağlanabilmesi için annenin hane içindeki kişi başına düşen gelirinin asgari ücretin altında olması da diğer bir şarttır.
Ölüm aylığına hak kazanma koşullarını belirleyen, unsur sigortalının öldüğü tarihte yürürlükte bulunan ve sigortalıya aylık bağlayacak olan sosyal sigorta kurumunun uygulama kanunudur. Bu nedenle sigortalının ölüm tarihinin 30.09.2008 tarihinden sonra olması ve son sigorta statüsünün 5510, 4/I-(a), 4/I-(b) veya 4/I-(b.4) kapsamında bulunması halinde hak sahipliğini 5510 sayılı Kanun belirleyecektir.
5434 sayılı Kanun kapsamında 10 yıldan fazla prim ödemesi bulunmakta iken ölen sigortalının babası 65 yaşından küçük ise babasına aylık bağlanamayacaktır. Baba sağ ve evlilik birlikteliği bulunuyorsa annesine de aylık bağlanamayacaktır.
Sigortalının ölümünün 6.8.2003 tarihinden önce olması halinde anne için ölüm aylığı şartları eski kanun hükümlerine, 6/8/2003-30/9/2008 tarihleri arasında olması halinde yeni kanun hükümlerine göre belirlenmektedir.
Sigortalının 6.8.2003-30.9.2008 tarihleri arasında ölmesi halinde, diğer hak sahiplerine bağlanacak aylıktan artan bir hisse bulunması koşuluyla sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi çalışmayan, 2022 sayılı Kanuna göre bağlanan engelli aylığı hariç olmak üzere buralardan her ne ad altında olursa olsun gelir veya aylık almayan anneye ölüm aylığı bağlanır.
5/12/2017 tarihinde Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği yayınlanmadan önce vefat eden sigortalı tarafından annenin geçiminin sağlandığı veya artan hisse bulunmadığı
gerekçesiyle ölüm aylığı bağlanmıyordu. Artık artan hisse veya geçimin vefat eden sigortalı tarafından sağlandığı konusunda bir bilgiye gerek duyulmadan anneye vefat eden çocuğunun aylığı üzerinden aylık bağlanıyor.
DUL KADINLARA ÖLEN EŞİNDEN VE ANNESİNDEN BABASINDAN İKİ AYLIK BAĞLANMASI
5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce (1/10/2008 ) SSK, Bağ- Kur ve Emekli Sandığı, Tarım SSK ve Tarım Bağ-Kur kanunlarıyla birlikte beş farklı sosyal güvenlik kanunu doğrultusunda, ölen sigortalıların geride kalan dul eş ve yetim kız çocuklarına ölüm aylığı bağlanıyordu.
Her bir sosyal güvenlik kanunu, diğerinden bağımsız hükümler içeriyordu. Bu nedenle eşi ve anne-babası öldüğü için dul ve yetim duruma düşen kız çocukları, ölenlerin farklı sigorta kanunları üzerinden aylık alıyor olması halinde, ayrı ayrı dul ve yetim aylığı, iki hatta üç aylık alıyorlardı. Halen bu şekilde 2008 öncesi aylık bağlanmış ve birden fazla aylık alan hak sahipleri bulunuyor.
506 sayılı kanunda evliliğin vefat ile son bulması halinde kocasından da aylık almaya hak kazanan kimseye bu aylıklardan fazla olanı ödenir ibaresine rağmen SGK, 6.8.2003 öncesinde ölen eşi ve anne-babası 506 sayılı Kanun kapsamında bulunan kadınlara da hem eşinden hem de anne-babasından olmak üzere iki aylık bağlamıştır. Yani anne baba eş hepsi SSK kapsamında olmasına rağmen birden fazla aylık bağlanmıştır.
506 sayılı Kanunun 68’inci maddesi 4958 sayılı Kanunun 06.08.2003 tarihi itibariyle yürürlüğe giren 35’inci maddesiyle değişikliğe uğramıştır. 506,m.68/VI numaralı bende “buralardan gelir veya aylık almaya” ibaresi eklenerek böylelikle “....aylık veya gelir almaya başlama” olgusu, hak sahibi kız çocuklarına bağlanan aylığın kesilme nedeni çok açık biçimde düzenlenmiştir. Bu düzenleme sonrası dul kadınlara hem ölen eşinden hem de ölen babasından 506 sayılı Kanun kapsamında iki aylık bağlanması uygulamasında değişiklikler olmuştur.
5386 sayılı Kanunun 2’inci maddesi ile 506, geçici 91’de bir düzenleme yapılmış ve 06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi kız çocuklarına bağlanan gelir ve aylıkların; bunların evlenmeleri, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmaları veya kendi çalışmalarından dolayı buralardan gelir veya aylık almaları halleri hariç olmak üzere geri alınmayacağı düzenlenmiştir.
Bu düzenleme gereği SGK, 6.8.2003 tarihinden itibaren ölen eşi ve ölen anne-babası 506 sayılı Kanun kapsamında bulunanlara iki aylık bağlanması uygulamasına son vermiş ancak 506, geçici m.91 hükmü gereği 6.8.2003 tari-46 506, geçici m.91/VIP’de 31.12.2007 tarihine kadar aylık almaya devam edecekleri düzenlenmiş bu tarih 5724 sayılı 2008 yılı Merkezi Bütçe Kanununun 28/9’uncu maddesi ile 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlük tarihi olarak değiştirilmiştir.
SGK, 6.8.2003 tarihinden itibaren ölen eşi ve ölen anne-babası 506 sayılı Kanun kapsamında bulunanlara iki aylık bağlanması uygulamasına son vermesi nedeniyle uygulama yargıya taşınmıştır. Yargıtay, ölüm tarihi 6.8.2003 tarihi öncesi olduğu için ölen eşinden 506 sayılı Kanun kapsamından ölüm aylığı bağlanan kadınlara 1.10.2008 tarihinden önce ölen anne-babanın ölümü nedeniyle iki aylık bağlanmasına hükmetmiştir. (Yargıtay 10. H.D., 28.11.2016, 2015/3573 E,16/14251 K.;06.03.2015, 2014/12992 E, 2015/4042 K.; YHGK, 21.03.2012, 2012/21-21E,/223 K.)
Hak sahibi olan eş ve sigortalı kızı sıfatı taşıyan kadınlara, sigortalı eşin ve sigortalı anne-babanın ölüm tarihleri 1.10.2008 öncesi ise ölenlerin sigortalılık statüsü farklı ise istisnalar hariç iki aylık bağlanmıştır. Yine ölümün birisi 1.10.2008 tarihi öncesi diğeri 1.10.2008 tarihi sonrası ise ölenlerin sigortalılık statüsü farklı olma şartıyla 5.12.2017 tarihine kadar iki aylık bağlanmıştır.
Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği geçici 4.madde de yer alan hükmün 5.12.2017 tarihinden geçerli olarak değiştirilmesi sonrası SGK, ölen eşinden ve ölen anne-babasından iki aylık bağlanmasına ilişkin uygulamasını değiştirmiştir. Anne-babanın her ikisinin ölümü veya en az birisinin vefatı 1/10/2008 tarihinden önce gerçekleştiği için ölüm aylığı bağlanmış ise bağlanan bu aylık hak sahipliğinin daha sonra kaybedilmesi nedeniyle durdurulmuş olsa bile sigortalılık statüsünün aynı olmaması şartıyla, 5510 sayılı Kanunun geçici 1.maddesi hükmü gereği iki aylık bağlanmaktadır.
Sonuç olarak; Sosyal Güvenlik Mevzuatına göre birden fazla aylık almak mümkündür. Türk toplumunun aile yapısı da dikkate alındığında vefat sonrası geride kalanları mağdur etmemek için hak sahiplerine bağlanan aylıkların yaşamlarını devam ettirebilecek düzeyde olması, eşitlik ilkesinin korunmasının öncelik olması gerekir. Müktesep hakların gözetilerek mağduriyetin önüne geçilmelidir.
Yetim ve dul aylıklarının vefat tarihine, hak sahipliğine göre yıllar içinde oluşan değişikliklerini tablolarla en basit haliyle ekte bulacaksınız. Bilgi paylaşıldıkça çoğalır.
Sağlıcakla Kalın
Dilek Ete
